ลำดับ๖๓๓.สุพจน์ ด่านตระกูลโต้ประเสริฐ ทรัพย์สุนทร ๒

เรียบเรียงจากคำนำการพิมพ์ครั้งที่ ๒

อาจารย์ประเสริฐ ทรัพย์สุนทร (คำนำหน้าชื่อว่าอาจารย์นี้ เป็นคำที่คุณสุพจน์ใช้) ได้วิจารณ์ความคิดทางการเมืองและงานทางการเมืองของ อาจารย์ปรีดี พนมยงค์ ลงในนิตยสาร “หลักไท” ได้สร้างความสับสนให้ผู้ที่เคยติดตามความเคลื่อนไหวของอาจารย์ประเสริฐเป็นอย่างมาก

เพราะเขาเหล่านั้นมีทัศนะต่ออาจารย์ปรีดี เช่นเดียวกับคนส่วนมากที่ถือว่า อาจารย์ปรีดีมีคุณูปการต่อการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นประชาธิปไตย เมื่อวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ยังผลให้ประเทศได้รับเอกราชทางศาลและทางศุลกากรที่เสียให้ต่างชาติกลับคืนมา

ตลอดจนการเคลื่อนไหวของขบวนการเสรีไทยภายใต้การนำของอาจารย์ปรีดี ที่ได้ร่วมมือกับสหประชาชาติ ต่อต้านญี่ปุ่นผู้รุกรานในระหว่างสงครามโลกครั้งที่ ๒ ซึ่งยังผลให้ประเทศชาติรักษาเอกราชเอาไว้ได้ นี่คือคุณูปการอย่างใหญ่หลวงต่อผลประโยชน์ของชาติ

แต่อาจารย์ประเสริฐกลับวิจารณ์ความคิดและงานทางการเมืองของอาจารย์ปรีดีไปในทางตรงข้ามกับทรรศนะของคนส่วนมาก เช่นว่า การเปลี่ยนแปลงการปกครอง ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ไม่ถูกต้อง เพราะพระปกเกล้าฯ เตรียมจะพระราชทานรัฐธรรมนูญอยู่แล้ว หรือกล่าวว่างานของขบวนการเสรีไทยไร้คุณค่า เพราะอาจารย์ปรีดีนำประเทศชาติไปพึ่งอเมริกา และไปรับใช้อเมริกา ฯลฯ

การวิจารณ์ทำนองนี้ของ อ.ประเสริฐ แทนที่จะทำให้ผู้อ่านสับสนในตัวอาจารย์ปรีดี แต่กลับทำให้ผู้อ่านสับสนในความคิดและความเคลื่อนไหวทางการเมืองของ อ.ประเสริฐ มากยิ่งขึ้น เพราะถ้อยวิจารณ์ของ อ.ประเสริฐนั้น ตรงกันกับพวกซ้ายสุดขั้วและขวาตกขอบ ที่เคยวิจารณ์อาจารย์ปรีดีไว้เช่นนั้น แต่จากความคิดและการเคลื่อนไหวการเมืองของ อ.ประเสริฐที่เป็นมาและที่เป็นอยู่ เป็นปฏิปักษ์กับทั้งสองพวกนี้

ทรรศนะของ อ.ประเสริฐที่มีต่อ อาจารย์ปรีดีนั้น อาจเป็นทรรศนะของนักปฏิวัติที่คาดหวังไว้กับอาจารย์ปรีดี จนเกินไปจากความจริงอย่างอัตวิสัย เช่นกล่าวว่า ท่านถือว่าอาจารย์ปรีดีเป็นผู้นำที่แท้จริงของคณะราษฎร ดังนั้นเมื่ออาจารย์ปรีดี ไม่สามารถนำการปฏิวัติประชาธิปไตยได้สำเร็จ ความผิดทั้งหลายจึงเป็นของผู้นำแต่ผู้เดียว

คุณสุพจน์ ด่านตระกูล จึงได้เขียนหนังสือนี้ขึ้นมาตามมรรคาวิธีของนักวิทยาศาสตร์แห่งประวัติศาสตร์ เพื่อรักษาไว้ซึ่งสัจจะแห่งประวัติศาสตร์ ซึ่งไม่เกี่ยวกับความเคารพนับถือที่เขามีอาจารย์ปรีดีและอาจารย์ประเสริฐ.